تحلیل اثر متقابل ژنوتیپ × محیط ( مدیریت های زراعی) در ارقام یولاف بر مبنای تجزیه ضرایب مسیر و رگرسیون

این بررسی به منظور ارزیابی پایداری 9 ژنوتیپ یولاف و یک رقم جو نسبت به مدیریت های زراعی و هم چنین برای تعیین سهم هر یک از عوامل زراعی ( محیطی) در ایجاد اثر متقابل ژنوتیپ × محیط و تعیین پایدارترین جزء عملکرد در سال زراعی 80-1379 در مزرعه پژوهشی دانشگاه صنعتی اصفهان واقع در لورک نجف آباد انجام شد. ژنوتیپ های یولاف شامل 4 رقم کانادایی و 5 لاین اصلاحی از ترکیه بودند . محیط های مورد بررسی را سه تاریخ کاشت 20 مهر، 10 آبان و 30 آبان و سه تراکم کاشت 300، 375 و 450 بذر در متر مربع تشکیل دادند. برای هر محیط از طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار استفاده شد. تجزیه واریانس مرکب برای صفات تعداد خوشه بارور در متر مربع، تعداد دانه در خوشه، وزن هزار دانه و عملکرد دانه تفاوت های ژنتیکی بسیار معنی داری را بین ژنوتیپ ها نشان داد. به جز برای وزن هزار دانه برای بقیه صفات بین محیط های مورد ارزیابی اختلاف معنی داری وجود داشت. عملکرد دانه و همه اجزاء آن اثر متقابل ژنوتیپ × محیط معنی داری نشان دادند. نسبت مجموع مربعات اثر متقابل از کل تغییرات برای عملکرد دانه (37/22%) بیشتر از سایر صفات بود. تجزیه پایداری بر مبنای ضریب رگرسیون خطی نشان داد که رقم بویر و لاین 28 با عملکرد بالاتر از میانگین و ضریب رگرسیون خطی نزدیک به 1 دارای سازگاری مطلوب هستند، در حالی که رقم پیسر و جوماکویی به ترتیب با محیط های مساعد و نامساعد سازگاری خصوصی داشتند. بر مبنای میانگین مربعات انحراف از خط رگرسیون رقم بویر با کمترین انحراف پایدارترین رقم تشخیص داده شد. تجزیه ضرایب مسیر آثار متقابل ژنوتیپ× محیط به روش تای نشان داد که جزء ژنوتیپی 3v (وزن دانه) مهم ترین جزء تأثیر گذار بر عملکرد و پایداری است. بر این اساس رقم بویر با دارا بودن بالاترین مقدار 3v پایدارترین ژنوتیپ پر محصول تشخیص داده شد. مقایسه اجزای محیطی در روش تای، مرحله گرده افشانی و تشکیل دانه را حساس ترین مرحله رشد ژنوتیپ ها نسبت به عوامل محیطی معرفی نمود، از این رو ارزیابی پایداری ژنوتیپ ها بر اساس جزء ژنوتیپی 2v (تعداد دانه در خوشه) سودمند نخواهد بود. در نهایت بر مبنای نتایج این پژوهش، رقم بویر با عملکرد 8/5 تن در هکتار و واکنش پایدار در همه محیط ها به عنوان رقم مناسب شناخته شد.